Hoe om te gaan met rouw bij onze kleuter?

Als ouder wil je het liefste zo veel mogelijk je kindje beschermen bij de moeilijke ervaringen in het leven. Maar ook rouw en verliest hoort volledig bij het leven. Daarom is het belangrijk om je kindje daarin te begeleiden, hoe jong je kindje wel niet is. In deze blog lees je tips voor het omgaan met rouw bij jouw kleuter en hoe wij onze kleuter hebben ondersteund in haar rouwproces.

Eerste ingeving als ouder

Toen wij ons zoontje verloren tijdens de zwangerschap aan de gevolgen van Kell- Antistoffen kwam daar ook het rouwproces van onze dochter bij. Niet alleen wij waren ons kindje verloren, zij was haar broertje verloren en rouwde daarom. Onze eerste ingeving was uiteraard om haar te beschermen en om Evi zo min mogelijk mee te geven. Maar naast dat dit niet eerlijk voelde, is Evi ook gevoelig voor onze emoties. En niets zeggen voelde ook heel verkeerd, ik was weg i.v.m. de bevalling die werd opgewekt en ook onze gevoelens zou zij snel aanvoelen. Wij vroegen anderen om advies want we wisten niet wat wijsheid was. In het ziekenhuis, het mortuarium, door de gastouders en vriendinnen werd ons aangeraden om haar wel te betrekken maar dit op haar niveau te doen.

Hoe kun jij je kind helpen met rouw?

Allereerst is het heel belangrijk dat jij je eigen gevoel volgt maar ook je kindje. Waar heeft jouw kindje behoefte aan? Door te benoemen dat je verdrietig bent want X is overleden / dood / een sterretje geworden erken je jouw eigen gevoelens maar laat je ook aan je kindje zien dat jij gevoelens hebt. Zo maak je ook gelijk duidelijk dat de emoties die jij hebt niet door je kindje komen. Laat je namelijk jouw verdriet onbenoemd dan is de kans zeer aanwezig dat jouw kindje de verantwoordelijkheid voelt voor jouw verdriet. Door te laten zien en te benoemen dat jij verdrietig bent laat je gelijk ook zien dat jij als volwassene dit soort gevoelens hebt. En dat deze dus helemaal niet raar zijn.

Hoe leg je de dood uit aan een kind?

Wij hebben eerder bij haar aangegeven toen mijn oom was overleden dat hij heel erg ziek was geworden en dat de dokters niets meer konden doen om hem beter te maken. Zodoende was mijn oom overleden en een sterretje geworden. Omdat Evi van hem hield zit hij ook in haar hartje en is hij altijd bij haar doordat zij van hem houdt. Het lijkt een heel verhaal maar het werkte toen dus waarom niet nu. Wij vertelden Evi dat haar broertje te klein was om te redden en dat hij is overleden. Zijn lijfje hebben we begraven in het familiegraf zodat we hem altijd kunnen bezoeken en verder is hij een sterretje maar zit hij ook in haar hart. Doordat wij haar bij iedere stap hebben meegenomen en begeleid op haar niveau is dit voor haar heel logisch.

Manieren voor kinderen om rouw te verwerken

Kinderen gaan vaak anders om met rouw dan volwassenen. Allereerst uiteraard omdat zij de lading van een verlies anders beleven maar ook omdat zij de gevoelens die erbij komen kijken niet altijd kunnen benoemen. Daarom is het belangrijk om je kindje te helpen op zijn niveau om met rouw en verlies van een dierbare om te gaan. Dat doen zij o.a. door af te kijken van hun ouders maar er zijn ook andere manieren. Ik deel een aantal manieren voor kinderen om met rouw om te gaan hieronder.

Tekenen en kleuren

Evi tekent graag en veel.  Nadat wij haar vertelden over haar broertje zei Evi (toen net 4): “O wacht even, ik moet even kleuren” waarop zij haar broetje als een vlinder die naar de sterren ging. Dit was voor haar de aanvulling op alle tekeningen die zij eerder had gemaakt van haar broertje in mijn buik. Ongeveer een half jaar heeft het geduurd voordat de tekeningen niet meer standaard werden vergezeld door haar broertje hoog in de lucht. Ik heb het aan haar overgelaten, juf ingelicht en steeds erkend dat ik haar broertje zag daar in de lucht op haar tekening.

Betrekken bij de uitvaart

Wij hebben op aanraden van anderen uiteindelijk Evi betrokken bij de begrafenis van haar broertje. Zo heeft zij een mooie tekening gemaakt op het deksel van het kistje, heeft zij bloemen uitgezocht die zij mooi vond voor bij het graf en heeft zij afscheid genomen bij het mortuarium. Ze heeft haar broertje gezien, afscheid genomen, lieve dingen gezegd en de begrafenis op haar manier begeleid. Ze vertelde de aanwezigen waar ze de bloemen moesten leggen en gaf complimenten zodra de aanwezigen dat deden zoals ze wilde. Bij het mortuarium werd zij zelfs als de grote zus onthaald waardoor onze kleine meid toch als een trotse pauw rondliep.

Benoemen van rouw en emoties

Wij hebben er dus voor gekozen om Evi onze emoties te laten zien, te laten zien hoe wij rouwen. Doordat wij onze emoties benoemen leert Evi ook haar emoties te herkennen en te benoemen. Leert zij dat ze verdrietig mag zijn, dat huilen mag maar dat we verder moeten gaan. Dat als we verder gaan, dat dit niet betekent dat we het niet meer over haar broertje mogen hebben. Zij ziet veel andere kindjes met een broertje/zusje en daardoor houdt het haar ook nog flink bezig.

Rouwproces

Op de meest onverwachte momenten begint Evi erover: Haar broertje die niet meer leeft / een sterretje geworden is. Zelf noemde ze hem vaak baby Jezus. Tsja, iets met zwanger zijn met kerst en het kerstverhaal dat bleef hangen. Ook al heeft haar broertje een andere naam, Evi bleef steevast haar broertje baby Jezus noemen. Daardoor had ook niet iedereen in de gaten dat het om haar broertje ging. Haar juffen en de gastouder heb ik het verteld en uitgelegd. Ook zij praten open met Evi zodra zij er zelf over begint. En dat doet ze op onverwachte momenten: Tegen een kindje die over haar broertje/zusje vertelt, als we onderweg zijn naar de speeltuin, als ze naar bed gaat, als we liggen te knuffelen. Op die momenten denk ik er zelf niet aan maar zij blijkbaar wel.

Angst voor overlijden

Het is niet gek maar Evi is een tijdje bang geweest dat iedereen waar zou van houdt zou sterven. Door haar steeds op haar hart te drukken dat dit niet het geval is maar dat ik haar gevoelens snapte zakte haar angst langzamerhand. Dat haar oma in dezelfde tijd erg ziek was hielp niet echt mee met haar rouwproces. De angst weghalen is geen optie, haar erkennen en op het hart drukken hielp wel.

Ons verlies en hoe wij daarmee omgingen

Ik vond het als mama verschrikkelijk dat mijn kleine gevoelige meisje zo bezig was met haar broertje. En dan vooral het verliezen van haar broertje. Maar dus ook dat ze soms zo bang was dat anderen zouden overlijden. Zo werd mijn vader geopereerd op een gegeven moment. Ik wilde het Evi niet vertellen maar ze zou wat gaan doen met mijn ouders en dat kon niet doorgaan. Daarom heb ik het haar wel verteld dat haar opa geopereerd moest worden. Haar eerste reactie was een pruillipje en de vraag of haar opa een sterretje was geworden. Ik heb toen uitgelegd dat de dokters opa beter gingen maken en dat het hen zou lukken. Ik moest nog een keer bevestigen dat opa geen sterretje ging worden en daarna was het goed. Maar die confrontaties vond ik zo ontzettend sneu voor haar.

Mijn advies om je kindje te helpen met hun rouw

Als coach zwangerschapsverlies heb ik vaker te maken met verlies en rouw. Daarom zal mijn advies altijd zijn om je kind te betrekken in de situatie. Geef ze een rol, een doel, benoem je emoties, stop deze niet weg, praat erover en sluit aan bij het niveau van je kind. Tekent hij/zij graag? Laat ze dan een mooie tekening maken (zoals wij deden op de kist). Wees er gewoon voor je kind, wees er als ze verdrietig zijn, en geef ze de ruimte om hun rouw te verwerken zoals zij dat willen. Kinderen zijn enorm veerkrachtig en ik denk oprecht dat wij zelfs nog wat kunnen leren van onze kleintjes in het omgaan met rouw.

Afbeelding: Pixabay.com